محمد روستایی کارشناس ارشد مرمت و احیای بافت‌های تاریخی در یادداشتی نوشت: در قلمرو فرهنگ ایرانی صدها آبادی وجود دارد که نام خود را از رستنی­‌های همان محل اخذ کرده‌­اند. از آن جمله نام‌­های انگدان و انجدان برای روستای در نواحی کاشان و فرمهین اراک است.

انجدان معرب انگوان نام بوته­‌ای بزرگ است که اهالی روستا به آن «کما»  می‌­گویند به دلیل رویش این گیاه در این منطقه این روستا را هم به نام خوانده‌­اند. اهالی روستا از این گیاه ترشی و مربا تهیه  می‌­کردند و برای رنگین کردن سفره‌­ها، خورش آن نیز مورد توجه بوده است. از این گیاه حتی برای خوراک حیوانات نیز استفاده  شده است.  محل رویش «کما» در منطقه هفتاد قله و اطراف آن است.

فرهنگ رشیدی: انگدان یا انگوان یا انگبان نام درختی است که آن را انکژد یعنی صمغ انگ گویند که صمغ آن همان حلتیت است و انگدان یعنی آن جا که حلتیت یا همان صمغ باشد و دان آخر انگ لغتی است از ادات مکان، یعنی محل رویش انگدان. برهان قاطع: نام انگدان دلالت بر پیشینه استحصال آنغوزه از رویشگاه­های طبیعی انگدان در این مناطق دارد. لغت­نامه دهخدا: انجدان سفید و خوردنی است و در غذاها و ادویه‌­جات به کار می‌­رود و انجدان سیاه در بعضی ادویه‌­ها کاربرد دارد.

جغرافیای طبیعی و اقلیمی

از نظر تقسیمات کشوری، انجدان یکی از روستاهای شهرستان اراک است که در دامنه کوه هفتاد قله در بخش امان آباد واقع شده است. این روستا در مدار جغرافیایی 50 درجه و 2دقیقه و 38 ثانیه شرقی و ۳۳ درجه و ۵7 دقیقه و 42 ثانیه شمالی در 64 کیلومتری شمال خمین‌، 37 کیلومتری شرق اراک و با همین فاصله از غرب محلات قرار گرفته است.

ویژگی­های اقلیمی انجدان

آب و هوای انجدان از نوع معتدل کوهستانی است که در زمستان­ها نسبت به هوای اراک گرم­تر و در تابستان­ها بسیار خنک است. مهمترین چشمه انجدان چشمه ای است که آب روستا را تأمین می‌کند و به محل قرارگاه آن سرچشمه گویند این چشمه در دامنه کوه زرد یا سوراخ پلنگ در شمال شرقی انجدان واقع است. چشمه بیدسوخته، چشمه سلاطین، لائونا، مدخون بک، چشمه چمن الله و چشمه‌ آب سر که در جنوب شرقی انجدان واقع است. همچنین نورآباد مظهر قناتی است بسیار زیبا که نورالدهر در زمان صفویه در آن قناتی حفر کرده و باعث آبادی اینجا شده است و ناصرالدین شاه طی سفر خود در این جا ساکن شده است. آبشارگوراستونی یا گوراسونی که بصورت مقطعی در مواردی که بارندگی شدید رخ دهد جریان پیدا می‌کند و به علت ارتفاع زیاد و شکل خاص آن به حالت قایم فرو می­ریزد.

 کوه­های انجدان

روستای انجدان از سمت شمال، غرب و جنوب در میان سه رشته کوه محصور شده است از جمله مهمترین آن­ها کوه انجدان، سه طاقچه (وجود حالت پلکانی این کوه باعث نام گذاری سه طاقچه بر روی آن شده است)، سوراخ پلنگ (به واسطه غاری که در آن واقع شده و دهانه آن غار از دور نمایان است به این نام معروف شده است) و کوه سیدها (که به بخاطر دفن اموات سادات به این نام شهره گشته است)  اما به نقل از ابراهیم دهگان کوه­های دیگری چون کوه سینه زرد، کوه نوکله، کوه گلدار کوتاه سنگ، کوه لاسورهه، کوه بر آفتاب، زردکوه، دره چاه، کوه دره پیرا، دره آب سرد، کوه میل دشت، کوه چنار، کوه دره بید، کوه عمامه عمو رجب، کوه زرد بلنده، کوه چوئیر و کوه گدار چنار در بابا غلامعلی اطراف انجدان را در برگرفته است.

 زیست بوم انجدان

آب و هوای معتدل و مناسب این منطقه همیشه مورد توجه پادشاهان بوده است و از قدیم الایام برای ییلاق از آن استفاده می­‌کردند. پوشش گیاهی این منطقه دارای استپ­های آرتیمسا و آستراگالوس می‌­باشد. با توجه به این که روستای انجدان کوهستانی می‌­باشد اکثر گیاهان کوهستانی مختص کوهپایه­‌های زاگرس، علف­های هرز جهت چرای گوسفندان، گون که از ریشه آن کتیرا  می­‌گیرند، آرونه و انواع روئیدنی­‌ها وحشی در این روستا وجود دارد. همچنین رویش گیاهانی چون سوسن بر، شمعدانی، اسطوقدوس، ابهل، عاقرقرجا در این منطقه به وفور دیده می­‌شود. از نظر تنوع درختی و میوه هم سرشار است و انواع میوه چون: بید تبریزی، صنوبر، ون، طاق، کنگر، کتیرا، ارزن، شن، انگورک، تنس، کوک، کیم، سیاه چوب، بادام، گردو، پسته وحشی، اقسام آلوها، چنار، توت، خرمالو، سیب، پسته و فندق دارد.

ناصرالدین شاه نیز از پوشش گیاهی این منطقه با توصیف کوه­های سرسبز انجدان که گل­های میمون زرد، ولک، گل لاله، گل روغنی زرد لار پرده برداشته است. درختان مثمر این روستا گردو، هلو، آلبالو، انار، گلابی، سیب، انجیر و زردآلو بودند که در سرمای 1339ش بیشتر این درخت­ها از بین رفتند بخصوص درختان گردوی صدساله آسیب بیشتری دیدند. عمده غلات این منطقه هم گندم و جو می‌­باشد.

انجدان به دلیل شرایط مناسب محل زندگی پرندگانی مانند: بحری، بالابان، عقاب دریایی دم سفید و شاهین است که در زمستان مهاجرت زمستانی دارند. انجدان از زیستگاه­های مهم پستانداران و جزء مناطق استپی ایران است. پلنگ، آهو، روباه شنی، جبیر و پازن که نوعی گوزن می­‌باشد در این منطقه تحت حفاظت محیط زیست قرار گرفته‌­اند. کاراکل، گورکن، کل، بز، قوچ و میش در جهت ایجاد تعادل اکوسیستم منطقه زندگی می­‌کنند.

شکارگاه این منطقه در زمان مغول مورد توجه بوده است و به آن چغانناور می­‌گفتند. در زمان ناصرالدین‌­شاه به شکارگاه اطراف انجدان «لته در» می­‌گفتند که راهی صعب العبور داشت. وجود این شکارگاه باعث شد تعداد زیادی از اعیان و اشراف به این منطقه سفر کنند و بخت خود را در شکار آزمایش کنند از جمله ناصرالدوله بزرگ، شاهزاده ظل­السلطان و خود ناصرالدین­‌شاه که هر یک نام خود را به یادگار در کوه حک کرده‌­اند.

دشت‌­های انجدان

به نقل از دهگان معروف­ترین دشت‌های انجدان عبارتند از دشت چارباغ در محله میانی، دشت گودیه در محله بالا، دشت زیرجاوا، دشت بند بالا، دشت ساخت کمان یا چله کمان، دشت ماوی در محله پایین است. این دشت­ها برای مسافران و بادیه‌ ­نشینانی پیرو امام نزاری که به قصد ارتباط با امام خود به این منطقه می­‌آمدند بسیار حیاتی و مهم بوده است. یکی از مهمترین منظر فرهنگی روستای انجدان ایجاد زمین‌های کشاورزی، باغات، درختان گردو و بادام بصورت پله‌ی با کوچه باغ‌های پرپیچ وخم وتعداد 120 درسنگی ساده ونقش دار شناسایی شده است.

روستای انجدان در یک مسیر کوهستانی بن بست و به لحاظ استقرار در پای کوه، از آب و هوای مناسبی برخوردار بوده و چشمه آب، باغات گسترده میوه و مشرف بودن به دشت، از جمله بارزترین ویژگی‌های محیطی آن به شمار می‌آیند. با بررسی منظر فرهنگی روستای انجدان مشخص شد که در ادوار مختلف عوامل جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی، اقتصادی در شکل گیری این روستا موثر بوده‌اند. برای مثال وجود چشمه‌های فراوان و موقعیت سوق الجیشی آن این محل را بعد از سقوط الموت محلی مناسب برای سکونت امان نزاری و طبع آن کارهای عمرانی، حوادث تاریخی جنگها و سفرهای مهم تاریخی قرارداده و در هر دوره اقدامات عمرانی شکل گرفته در منطقه به نحوی منجر به تغییر منظر فرهنگی است.

هریک از این مناظر فرهنگی روستایی در پاسخ به شرایطی خاص پیش آمده‌اند که ممکن است با گذشت زمان و تغییر در سبک زندگی و شرایط مختلفی چون تحولات اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی در آنها تغییر ایجاد شود.

به لحاظ کالبدی نیز از بافت ارگانیک برخوردار است. در میان این بافت خانه‌هایی با قدمت بیش از 100سال قابل مشاهده هستند. برای نمونه خانه معروف به شرفه که طبق صحبت اهالی مربوط به خواهر شاه اسماعیل صفوی است و براین اساس طبق سنگ نوشته موجود درموزه چهارفصل اراک، شاه اسماعیل مالیات روستای انجدان را بخشیده است.  

مهمترین دلیل شهرت انجدان وجود فرقه اسماعیلیه و مرکز علم بودن و خوش آب و هوایی آن است. انجدان با داشتن ابنیه و بافت‌های تاریخی قابل توجه در کنار ظرفیت‌های طبیعی زمینه مناسبی را برای بازدید و استفاده گردشگران فراهم آورده است. فاصله نزدیک این روستا با مراکز شهری و مبادی عمده گردشگران همچون اراک در سال‌های اخیر روند روز افزون جلب توریست را تجربه کرده است.

انتهای پیام/